|
|
|||||||||||||||||||||||||||||
Z wydarzeniem w historii, a więc wpływem wybitnego człowieka na bieg historii, dzieje się to samo, co się dzieje w kasynie gry w Monte Carlo w chwili, gdy ktoś wygrywa bajecznie dużo, powiedzmy: milion dolarów. Zdarza się to bardzo rzadko, ale się zdarza. Jest to oczywiście niesłychanie wielkie zdarzenie, które może zmienić całkowicie bieg życia szczęśliwego gracza i bieg życia jego bliskich. Może kupić majątek, tysiące baranów, żona jego może stać się bogatą kobietą, jego kochanka może dostać futro z nurków, może uzyskać tytuł hrabiego, a jego siostrzeniec może zostać przewodniczącym partii radykalno-socjalnej we Francji i być wybrany na dyrektora Towarzystwa Wagonów Sypialnych. W pewnych ramach, dla pewnej dziedziny, dla pewnego koła osób to "wydarzenie", że kulki ruletki padały na "czerwone", a nie na "czarne", może mieć olbrzymie znaczenie gospodarcze, obyczajowe, kulturalne i moralne. Ale kasyno w Monte Carlo, pomimo swojej przegranej, która w dziejach jego co jakiś czas się powtarza, zamknie swój rok bilansem, w którym zyski i straty będą takie same, jak w latach uprzednich o podobnej koniunkturze gospodarczej. Ta wielka wygrana, która taki przewrót zrobiła w życiu osobistym pewnego koła osób, nie odbije się na życiu kasyna. Prawo wielkich liczb.Bitwę pod Maciejowicami mógł Kościuszko jakimś cudem wygrać, ale nie mógł wygrać powstania, bo było zaczęte na dwa fronty, z Rosją i Prusami jednocześnie, a więc mieściło w sobie klęskę w samym założeniu. Bitwa pod Waterloo mogła być wygrana, tak jak wygrana być mogła bitwa pod Stalingradem lub mogła się udać inwazja na Anglię. Cóż z tego? Tak czy inaczej nie udałaby się ani stała hegemonia Francji nad Europą w pierwszej połowie XIX wieku ani stała hegemonia Niemiec nad Europą w pierwszej połowie XX stulecia. Wydarzenie może być decydującym faktem dla człowieka, nawet dla narodu, nawet dla pewnej epoki. Bismarck zmienił swoją polityką bieg historii w całej Europie, a więc pośrednio na całym świecie. Ale mija życie człowieka i mija pewna epoka. Rzeka płynie i robi zakręty. Może się wydawać, że od czasu do czasu płynie wstecz czy popłynie wstecz. A jednak rzeka nie popłynie ani wstecz, ani w prawo, ani w lewo od swego przeznaczenia, a przeznaczeniem jej jest płynąć ku morzu. Nie wydarzenie, lecz determinizm dziejowy panuje nad historią. Biegu, nurtu historii - jakież to gorzkie, jakież pesymistyczne wyznanie dla dziennikarza politycznego, jakim jestem i byłem przez całe życie - nie można zmienić, można co najwyżej zaobserwować, dokąd on zmierza. Stanisław Cat-Mackiewicz
